Schizoidalne zaburzenie osobowości – przyczyny, objawy i leczenie

Czujesz, że świat zewnętrzny niewiele dla Ciebie znaczy, a kontakty z innymi bardziej Cię męczą, niż dają radość? Być może jesteś osobą schizoidalną. Poznaj przyczyny, objawy i metody leczenia tego zaburzenia. Zobacz, jak psychoterapia pomaga złagodzić cechy osobowości schizoidalnej i odnaleźć równowagę.

Vitaliy Shevchenko z Unsplash

Czym różnią się zaburzenia osobowości od prawidłowo ukształtowanej osobowości?

Wyobraź sobie, że Twoja osobowość przypomina dom zbudowany z wielu warstw. Składa się z fundamentów, ścian i dachów. Wspomniane elementy tworzą struktury osobowości. U osób o prawidłowo ukształtowanej psychice te składowe są stabilne i elastyczne, dlatego pozwalają im dostosowywać się do zmieniających się okoliczności. W przypadku zaburzeń osobowości niektóre cegły w tym domu są popękane lub ułożone w sposób, który utrudnia bezpieczne funkcjonowanie. 

Wbrew obiegowej opinii różnica między zdrową a zaburzoną osobowością nie polega na samym istnieniu wad czy trudnych cech. Specjaliści zawsze zwracają uwagę na to, jak głęboko się zakorzeniły. Zaburzenia osobowości są przykładami trwałych wzorców myślenia, emocji i zachowania, które nie przystają do rzeczywistości ze względu na swoją sztywność. Sprawia to, że niemal zawsze reagujesz w ten sam sposób. Prawidłowo rozwinięta osobowość charakteryzuje się tym, że zachowuje elastyczność. W rezultacie potrafisz zmieniać strategię, gdy sytuacja tego wymaga. 

Dobry diagnosta potrafi dostrzec niuanse w Twoim zachowaniu, myśleniu i odczuwaniu emocji. Jest to bardzo ważne, ponieważ podobieństwa osobowości schizoidalnej do unikającej często okazują się mylące. 

Rozpoznanie zaburzenia osobowości wymaga czasu i doświadczenia specjalisty. Psycholog kliniczny lub psychiatra stara się zobaczyć, czy zachowania wynikają z Twojego temperamentu, czy z trwałych wzorców, które Cię ograniczają.

Czym jest osobowość schizoidalna?

Schizoidalne zaburzenie osobowości można porównać do życia w domu, w którym okna zostały zasłonięte grubymi zasłonami. Te ograniczają dostęp światła, dzięki czemu czujesz się bezpieczniej, patrząc na świat z dystansu. Przytoczona metafora bardzo dobrze obrazuje, jak funkcjonuje osoba o schizoidalnym typie osobowości. Woli obserwować otoczenie, niż uczestniczyć w wydarzeniach, które rozgrywają się obok. Często wybiera spokój swojego wewnętrznego świata zamiast zgiełku codziennych interakcji.

Schizoidalne zaburzenie osobowości charakteryzuje się utrwalonym wzorcem wycofania społecznego i ograniczoną potrzebą bliskich więzi. Ludzie, u których zdiagnozowano tę przypadłość, zazwyczaj nie odczuwają silnej motywacji do nawiązywania relacji. Ich sposób funkcjonowania bywa odbierany jako zdystansowany lub chłodny emocjonalnie. Nie oznacza to, że osoby z osobowością schizoidalną nie mają żadnych uczuć. Swoje emocje przeżywają głęboko, ale rzadko je wyrażają.

Omawiany typ osobowości cechuje:

• samodzielność;

• zamiłowanie do aktywności niewymagających kontaktu z innymi;

• silne skupienie na pasjach, które można realizować w samotności.

Osoby z tym typem osobowości często mają świetnie rozwinięty świat wyobraźni, który daje im poczucie bezpieczeństwa i sensu. Choć prowadzą bogate życie wewnętrzne, swoje otoczenie odbierają jako zbyt intensywne lub męczące, co wzmacnia u nich potrzebę izolacji.

Pamiętaj, że zrozumienie schizoidalnej osobowości wymaga uważności i empatii. Ludzie z tą przypadłością nie wybierają takiego życia. Funkcjonują w ten sposób z powodu głęboko zakorzenionych schematów. Często dopiero w trakcie terapii osoba schizoidalna uczy się, jak stopniowo otwierać okna swojego domu, by wpuszczać do niego więcej światła.

Jakie są objawy osobowości schizoidalnej?

Dostrzegasz u siebie brak zainteresowania bliskimi więziami, dlatego często wycofujesz się z życia towarzyskiego? Osoby schizoidalne unikają intensywnych kontaktów interpersonalnych. Wybierają spokój i bezpieczeństwo własnego wewnętrznego świata. Ten sposób funkcjonowania prowadzi u Ciebie do wycofania społecznego i izolacji, co nierzadko skutkuje brakiem bliskich przyjaciół.

Schizoidalna osobowość wiąże się zazwyczaj z ograniczoną zdolnością do wyrażania emocji. Choć Twoje wewnętrzne przeżycia są głębokie, nie potrafisz ich okazywać w kontaktach społecznych. W rezultacie inni postrzegają Cię jako kogoś zdystansowanego lub obojętnego, mimo że wewnętrznie intensywnie doświadczasz swoich uczuć.

Prawdopodobnie dostrzegasz u siebie trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji. Nie zawsze wynika to z lęku przed odrzuceniem, lecz z potrzeby ograniczania interakcji społecznych. U niektórych osób jest to świadomy wybór, a u innych utrwalony wzorzec postępowania, który z biegiem lat staje się częścią tożsamości.

Widzisz u siebie te cechy i zauważasz, że utrudniają Ci funkcjonowanie w pracy, rodzinie czy relacjach społecznych? Poszukaj wsparcia specjalisty. Pamiętaj, że zrozumienie, skąd biorą się te wzorce i jak wpływają na Twoje życie, stanowi pierwszy krok ku zmianie.

Przyczyny schizoidalnego zaburzenia osobowości

Przyczyny i czynniki ryzyka osobowości schizoidalnej można porównać do powolnego formowania się skały pod wpływem wiatru i deszczu. Proces jest długotrwały, a zmiany przez lata pozostają niewidoczne. Dopiero z czasem można dostrzec ich wyraźny kształt. Podobnie przebiega rozwój osobowości schizoidalnej. To zaburzenie stanowi wynik uwarunkowań biologicznych, środowiskowych i wynikających z indywidualnych doświadczeń.

Wśród przyczyn zaburzenia wymienia się:

• czynniki genetyczne, które zwiększają podatność na wycofanie społeczne;

• negatywne doświadczenia w pierwszych relacjach, takie jak chłód emocjonalny w rodzinie i brak bezpiecznej więzi z opiekunem;

• sposób postrzegania innych ludzi jako przytłaczających czy obojętnych.

Osoby z tym zaburzeniem mogą od wczesnych lat życia rozwijać strategie unikania bliskości, by chronić swój świat wewnętrzny przed zranieniem. Z czasem te metody stają się utrwalonym wzorcem, który wpływa na relacje, wybory zawodowe i codzienne funkcjonowanie.

Jak wygląda rozpoznanie osobowości schizoidalnej?

Pamiętaj, że diagnoza nie jest wyrokiem, lecz mapą, która pozwala Ci lepiej poznać siebie i swoje potrzeby. Rozpoznanie osobowości schizoidalnej opiera się na pogłębionym wywiadzie. Specjalista podczas rozmowy uważnie wsłucha się w Twoją historię, zwracając uwagę na kryteria diagnostyczne opisane w klasyfikacji DSM-5.

W przypadku osobowości schizoidalnej kluczową rolę odgrywa dostrzeżenie trwałego wzorca wycofania z życia społecznego i ograniczonej zdolności do przejawiania emocji. Nie są to chwilowe zachowania, lecz głęboko zakorzenione cechy. Wpływają one na to, jak postrzegasz świat i kontaktujesz się z innymi.

Diagnoza wymaga również uwzględnienia różnych aspektów osobowości schizoidalnej, by odróżnić je od podobnych objawów innych zaburzeń. Dzięki temu możesz zrozumieć, w czym konkretnie przejawia się Twoje wycofanie. W przypadku rozpoznania zaburzenia schizoidalnego otrzymasz specjalistyczne wsparcie.

Na czym polega leczenie osobowości schizoidalnej?

Metody farmakologiczne stosuje się stosunkowo rzadko. Zwykle służą one złagodzeniu objawów depresji i zaburzeń lękowych, które towarzyszą osobowości schizoidalnej. Kluczową rolę w leczeniu odgrywa natomiast psychoterapia.

W trakcie terapii uczysz się nowych sposobów radzenia sobie z trudnościami w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z innymi. Osoby schizoidalne stopniowo przełamują swoje wycofanie, rozwijają umiejętności społeczne i budują zdrowsze kontakty. Dobre rezultaty przynosi również terapia grupowa, która pozwala doświadczyć interakcji w bezpiecznym otoczeniu. W rezultacie widzisz, że nie jesteś osamotniony/-a w swoich trudnościach.

Podczas sesji terapeuta staje się przewodnikiem, który delikatnie prowadzi Cię przez zawiłości emocji i zachowań. Pomaga Ci lepiej zrozumieć siebie i swoje potrzeby. Diagnoza i terapia pozwalają odróżnić schizoidalną osobowość od poważniejszych zaburzeń, takich jak schizofrenia, osobowość unikająca czy stany psychotyczne. 

Choć droga początkowo wydaje się wymagająca, pamiętaj, że możesz zmienić swoje życie. Praca nad sobą otwiera przed Tobą przestrzeń na lepsze funkcjonowanie społeczne i satysfakcjonujące relacje. 

Bibliografia

1. Akhtar, S. (1987). Schizoid personality disorder: A synthesis of developmental, dynamic, and descriptive features. American Journal of Psychotherapy, 41(4), 485–637.

2. Kalus, O., Bernstein, D. P., & Siever, L. J. (1993). Schizoid personality disorder: A review of current status and implications for DSM-IV. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 7(1).

3.  Martens, W. H. J. (2010). Schizoid personality disorder linked to unbearable and inescapable loneliness. The European Journal of Psychiatry, 24(1).

4. Raine, A., & Allbutt, J. (1989). Factors of schizoid personality. British Journal of Medical Psychology, 62(Pt 1), 43–56.

5. Thylstrup, B., & Hesse, M. (2009). “I am not complaining”—Ambivalence construct in schizoid personality disorder. American Journal of Psychotherapy, 63(2), 147–209.