Jak odróżnić ADHD od CPTSD?

Trudno Ci się skupić na wykonywanym zadaniu i łatwo się rozpraszasz? Prawdopodobnie zastanawiasz się, z czego wynikają Twoje trudności. CPTSD (złożony zespół stresu pourazowego) często przypomina ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi). Dowiedz się, jak odróżnić oba zaburzenia i kiedy warto sięgnąć po psychoterapię.

Hiki App z Unsplash

Co to jest ADHD?

ADHD stanowi zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na sposób działania Twojego układu nerwowego i przetwarzanie bodźców. Mózg osób, u których rozpoznano nadpobudliwość psychoruchową z deficytem uwagi, funkcjonuje nieco inaczej. Dotyczy to zwłaszcza obszarów, które odpowiadają za kontrolę impulsów i emocji. 

Jako osoba z ADHD możesz doświadczać ciągłego chaosu myśli, zapominania i przerywania innym. Często towarzyszą Ci również impulsywność i trudność w planowaniu codziennych działań. Wszystko wynika z zaburzeń związanych z neuroprzekaźnictwem dopaminy, czyli neurotransmitera odpowiedzialnego za motywację i nagrodę.

Typowe objawy ADHD obejmują:

• trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi,
• szybkie znudzenie rutyną,
• impulsywne decyzje,
• uczucie wewnętrznego napięcia lub niepokoju.

Nie każdy przejawia wyżej wspomniane symptomy. U niektórych dominuje rozproszenie, podczas gdy u innych nadmierna aktywność. ADHD często ujawnia się w dzieciństwie, ale nie ustępuje wraz z wiekiem, przez co wpływa również na dorosłe życie. Z wiekiem objawy tego zaburzenia mogą się zmieniać, lecz wciąż pozostają wyzwaniem w pracy i relacjach.

Rozwój mózgu u osób z ADHD przebiega nieco wolniej w obszarach odpowiedzialnych za samokontrolę. Jest to tzw. opóźnienie mózgowe, a nie brak zdolności. Zrozumienie tego zagadnienia pozwala lepiej dostosować terapię i inne formy wsparcia do indywidualnych potrzeb.

Empatyczne podejście, psychoedukacja i odpowiednie leczenie pomogą Ci odzyskać poczucie sprawczości. Pamiętaj, że diagnoza nie jest etykietą, lecz początkiem lepszego poznania siebie. 

Czym jest CPTSD i co ma wspólnego z traumą?

CPTSD to skrót, który został utworzony od angielskich słów Complex Post-Traumatic Stress Disorder. Oznacza złożony zespół stresu pourazowego. Jest to poważne zaburzenie, które rozwija się wskutek długotrwałej traumy. W przeciwieństwie do klasycznego PTSD, które wiąże się z jednym silnym doświadczeniem, CPTSD wynika z powtarzających się zdarzeń traumatycznych. Złożony zespół stresu pourazowego może być spowodowany przemocą domową, zaniedbaniem emocjonalnym lub brakiem bezpieczeństwa we wczesnym dzieciństwie.

CPTSD stanowi poważne zaburzenie, które dotyka całego systemu emocjonalnego. Twój mózg wciąż żyje w trybie przetrwania, nawet gdy zagrożenie już minęło. Układ nerwowy reaguje, jakby nie potrafił się wyciszyć. Tak działa długotrwały zespół stresu pourazowego, który zaburza poczucie stabilności i bezpieczeństwa. 

Objawy CPTSD mogą być różnorodne. U wielu osób pojawiają się:

• flashbacki, czyli nagłe i intensywne wspomnienia dawnych sytuacji,
• triggery - bodźce wywołujące silne reakcje emocjonalne,
• unikanie bliskości lub kontaktu z ludźmi,
• myśli samobójcze, poczucie winy i wstydu.

U osób z CPTSD częściej niż u ludzi z klasycznym PTSD występują trudności z regulacją emocji, poczuciem własnej wartości i relacjami. Stanowi to efekt długotrwałych zranień, które wpływają na sposób, w jaki reagujesz na świat.

Złożone zaburzenia potraumatyczne rozwijają się latami. Nie musisz pamiętać wszystkiego, co się wydarzyło, by czuć skutki przeszłości. Wyjaśnia to, dlaczego Twój organizm wciąż reaguje lękiem, napięciem i czujnością. Tak działa bowiem naturalny mechanizm przetrwania.

Pamiętaj, że CPTSD można skutecznie leczyć, korzystając z psychoterapii. Jest to proces, który wymaga czasu, ale pozwala odzyskać poczucie siebie.

Czym różni się ADHD od CPTSD? 

Na pierwszy rzut oka ADHD i CPTSD często wyglądają podobnie. W obu przypadkach pojawiają się objawy, takie jak rozproszenie, chwiejność emocjonalna i wewnętrzne napięcie. Nic dziwnego, że zastanawiasz się, jak odróżnić ADHD od CPTSD. 

ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, które towarzyszy Ci od czasów dzieciństwa. Objawia się trwałymi trudnościami z organizacją, planowaniem, impulsywnością i koncentracją. Symptomy ADHD wynikają z zaburzenia neuroprzekaźnictwa i odmiennych procesów zachodzących w mózgu.

CPTSD stanowi z kolei reakcję na długotrwały stres i brak bezpieczeństwa emocjonalnego. W tym przypadku głównym źródłem trudności są objawy złożonego zespołu stresu pourazowego, takie jak lęk, czujność, obsesyjne myśli i trudności ze snem. Te ślady traumy kształtują sposób, w jaki reagujesz na świat.

ADHD i CPTSD różnią się także pochodzeniem. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ma podłoże biologiczne i wiąże się z odmiennym wzorcem rozwoju układu nerwowego. CPTSD jest natomiast konsekwencją traumatycznych doświadczeń i przewlekłego stresu. Ich rozpoznanie wymaga zatem dokładnego badania i wiedzy, jak różnicować te dwa zaburzenia.

Niektóre zachowania mogą się pokrywać. Zarówno ADHD, jak i CPTSD utrudniają codzienne funkcjonowanie. Wpływają na relacje, pracę i poczucie własnej wartości. Przy czym osoby z CPTSD częściej doświadczają silnego lęku, unikania i poczucia zagrożenia. Z kolei ludzie z ADHD zazwyczaj zmagają się z chaosem i impulsywnością.

Wspólnym mianownikiem często okazują się również trudności emocjonalne. U jednych prowadzą do nadużywania alkoholu, a u drugich do wycofania czy izolacji. Ludzie na różne sposoby usiłują radzić sobie z napięciem, które wydaje im się nie do zniesienia. W związku z tym ważne jest rozróżnienie obu zaburzeń. Umożliwia to skuteczniejsze i lepiej dopasowane leczenie.

Testy i diagnoza – jak odróżnia się ADHD od CPTSD?

Zastanawiasz się, jak wygląda diagnoza różnicująca ADHD i CPTSD? Oba zaburzenia często dają podobne objawy, takie jak trudności z koncentracją, rozdrażnienie i zapominanie. W związku z tym bardzo ważny jest proces diagnostyczny, w którym bierze udział doświadczony specjalista. Potrafi on odróżnić ADHD od konsekwencji traumy.

Terapeuta lub psychiatra w pierwszej kolejności rozmawia z Tobą o historii życia. W wywiadzie uwzględnia objawy, doświadczenia, przebieg dzieciństwa i Twoje relacje. Obraz kliniczny zaburzenia zawsze jest szerszy niż pojedyncze zachowanie. Tylko pogłębiony wywiad pozwala rzetelnie zdiagnozować problem.

W przypadku ADHD trudności z uwagą pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie. Z kolei w CPTSD rozwijają się później jako skutek przewlekłego stresu.

Pacjent z ADHD często doświadcza impulsywności, nadmiernej energii i problemów z planowaniem. Osoba z CPTSD mierzy się natomiast z natrętnymi wspomnieniami, poczuciem winy i lękiem. Zrozumienie tych różnic jest ważne, byś mógł lepiej zadbać o swoje samopoczucie.

Jeśli uda Ci się rzetelnie zdiagnozować, zyskujesz szansę na skuteczną pomoc. Inne metody wsparcia stosuje się przy ADHD, a inne u osób z CPTSD. Dobrze przeprowadzona diagnoza stanowi początek zmiany.

Czy można mieć jednocześnie ADHD i CPTSD?

Interesuje Cię, czy ADHD i CPTSD mogą występować razem? Tak, jest to możliwe. Wbrew pozorom, te zaburzenia dość często współwystępują i sprawiają, że pacjent doświadcza bardziej złożonych trudności.

ADHD często wiąże się z impulsywnością, trudnością w planowaniu i rozkojarzeniem. CPTSD z kolei przynosi poczucie winy, nadmierną czujność i flashbacki. Kiedy te dwie sfery się spotykają, życie staje się jeszcze bardziej wymagające.

W przypadku obu zaburzeń obserwuje się trudności z regulacją emocji. Osoby z ADHD reagują impulsywnie i szybko przechodzą od radości do złości. Przy CPTSD dodatkowo dochodzą silne lęki i poczucie zagrożenia. W efekcie regulacja emocjonalna staje się wyzwaniem każdego dnia.

Jeśli jednocześnie doświadczasz ADHD i CPTSD, możesz obserwować u siebie:

• nasilone stany lękowe,
• chroniczne problemy ze snem,
• trudności w koncentracji,
• poczucie wyczerpania,
• obniżone zdrowie psychiczne.

Objawy, z którymi się zmagasz, wpływają także na Twoje relacje. Ze względu na ADHD wnosisz do związku chaos i impulsywność. Borykając się dodatkowo z CPTSD, odczuwasz także lęk przed odrzuceniem, z którego powodu unikasz bliskości. Oba mechanizmy mogą się wzajemnie wzmacniać.

Leczenie ADHD i CPTSD – różnice w podejściu terapeutycznym

W przypadku ADHD często stosuje się leki z grupy stymulantów, takie jak Adderall, które pomagają zwiększyć koncentrację i poprawiają codzienne funkcjonowanie. Decyzja o wdrożeniu medykamentów należy zawsze do specjalisty, który ocenia Twój stan i monitoruje efekty.

W CPTSD farmakoterapia ma znaczenie wspierające. Leczenie złożonego zespołu stresu pourazowego opiera się na psychoterapii. Pomaga ona przepracować doświadczenia traumy i nauczyć się regulacji emocji.

W przypadku ADHD rekomenduje się terapię poznawczo-behawioralną (CBT), która pozwala wypracować nowe nawyki. Przy CPTSD zaleca się natomiast metodę EMDR, która pomaga zredukować siłę wspomnień i obniżyć poziom napięcia.

Niezależnie od diagnozy, celem leczenia jest healing, czyli proces odzyskiwania równowagi i poczucia bezpieczeństwa. Wygląda on nieco inaczej w przebiegu ADHD niż przy CPTSD. W pierwszym przypadku pracujesz nad koncentracją i impulsywnością, a w drugim nad traumą i jej skutkami.

Bibliografia

1. Foa, E. B., Hembree, E. A., Rothbaum, B. O., & Rauch, S. A. M. (2024). Przedłużona ekspozycja w terapii PTSD: emocjonalne przetwarzanie traumatycznych doświadczeń (S. Pikiel, tłum.; dr D. Nowocin, red. meryt.). Sopot: GWP.
2. Gutenberg-Piela, A. (2025). Moje dziecko ma ADHD (wyd. I). Warszawa: Wydawnictwo RM.
3. Hansen, A. (2024). Potęga ADHD: odkryj swój niezwykły mózg (E. Fabisiak, przeł.). Kraków: Wydawnictwo Znak.
4. Holderness, P., & Holderness, K. (2025). ADHD jest super: jak przeżyć życie na turbodoładowaniu (O. Kwiecień, przekład; S. Kempa, il.). Gliwice: Sensus.
5. Jenczek, O. (2025). Życie z ADHD: brakująca instrukcja obsługi (K. Belczyk, I. Chmielewska, D. Kostowska, il.). Gliwice: Sensus.
6. Jóźwiak, J., & Tarnowska-Ciosek, I. (2024). Z tego się nie wyrasta: kompendium ADHD. Warszawa: Groomedia sp. z o.o.
7. Leer, K. (2022). ADHD: mózg łowcy i inne supermoce (M. Rost, tłum.). Kraków: Znak Litera Nova.
8. Najavits, L. M. (2010). Poszukiwanie bezpieczeństwa: terapia PTSD i nadużywania substancji psychoaktywnych (I. Magryta-Wojda, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
9. Rothbaum, B. O., & Rauch, S. A. M. (2023). PTSD: co każdy powinien wiedzieć (J. Bartosik, tłum.; E. Zdankiewicz-Ś