Na czym polega psychoterapia i jak działa na mózg?

Wbrew obiegowej opinii, psychoterapia jest czymś więcej niż zwykłą rozmową. Stanowi proces, który pomaga zrozumieć siebie, uporać się z trudnościami i wprowadzić trwałą zmianę. Jeśli zastanawiasz się, co to jest psychoterapia i jak wpływa na mózg, w tym artykule znajdziesz rzetelne informacje.

Fotografia: Aakash Dhage z Unsplash

Czym jest psychoterapia i kto może z niej skorzystać?

Psychoterapia jest bezpiecznym lustrem, w którym możesz po raz pierwszy zobaczyć siebie bez zniekształceń, lęku czy wstydu. Podczas rozmowy ze specjalistą poznajesz siebie, leczysz emocjonalne rany i uczysz się nowych sposobów reagowania. Definicja psychoterapii mówi, że jest to metoda leczenia trudności psychicznych poprzez kontakt z wykwalifikowanym specjalistą. Jej istota zawiera się w relacji, uważności i wspólnym poszukiwaniu sensu.

Wbrew stereotypom, z psychoterapii nie korzystają wyłącznie osoby z poważnymi zaburzeniami psychicznymi. W gabinetach specjalistów często zasiadają ludzie, których dotknęła strata, wypalenie, chroniczny stres, niskie poczucie własnej wartości czy trudności w relacjach.

Zastanawiasz się, kiedy warto iść na psychoterapię? Skorzystaj z niej, gdy cierpienie zaczyna przesłaniać Ci codzienne życie. Pamiętaj, że kiedy czujesz się wewnętrznie rozdarty/-a, nie musisz samodzielnie dźwigać tego ciężaru.

Szukasz odpowiedzi na pytanie, kto powinien iść na psychoterapię? Z tej formy wsparcia możesz skorzystać, gdy emocje Cię przerastają, a dotychczasowe sposoby radzenia sobie zawodzą. Wcześnie zgłaszając się po pomoc psychologiczną, znacząco zmniejszasz ryzyko pogłębienia się objawów. To zrozumiałe, że nie potrafisz nazwać swojego problemu. Nie oznacza to, że musisz rezygnować z profesjonalnej pomocy. Psychoterapeuta pomoże Ci odkryć, co dzieje się w Twoim życiu.

Istnieją różne rodzaje psychoterapii, a ich dobór zależy m.in. od:

• Twoich potrzeb;

• charakteru trudności;

• osobowości.

U jednych sprawdzi się terapia poznawczo-behawioralna, która opiera się na pracy z myślami i zachowaniami. U drugich zaś psychoterapia psychodynamiczna, która sięga do doświadczeń z dzieciństwa. Wszystkim nurtom przyświeca wspólny cel. Mają przywrócić Ci wewnętrzną równowagę i poprawić jakość życia.

Wskazania do psychoterapii obejmują:

• zaburzenia lękowe;

• depresję;

• traumę;

• trudności adaptacyjne;

• kryzysy egzystencjalne;

• chroniczne napięcie nerwowe.

Możesz zapisać się na wizytę do specjalisty także wówczas, gdy:

• chcesz lepiej zrozumieć siebie;

• poprawić relacje;

• nauczyć się lepszej regulacji emocji.

Nie czekaj, aż wszystko się rozpadnie. Nie traktuj psychoterapii jako ostatniej deski ratunku, lecz przestrzeń, w której możesz nauczyć się siebie na nowo. Czasem jedno szczere zdanie wypowiedziane w bezpiecznej atmosferze staje się początkiem głębokiej zmiany.

Jak wygląda psychoterapia?

Psychoterapia przypomina wspólną wędrówkę przez nieznany las. Początkowo jest on gęsty i ciemny, dopiero z czasem staje się coraz bardziej przejrzysty. Terapeuta nie prowadzi Cię za rękę ani nie wskazuje jednej słusznej drogi. Podąża natomiast obok Ciebie, korzystając z mapy doświadczenia i uważności. Interesuje Cię, jak wygląda psychoterapia? Pamiętaj, że każda podróż jest inna. 

Przebieg psychoterapii zaczyna się od konsultacji wstępnej. Podczas niej terapeuta poznaje Twoją historię i potrzeby. Specjalista ustala też cele pracy, omawia kontrakt terapeutyczny i dobiera odpowiedni nurt. W przypadku depresji czy zaburzeń lękowych często stosuje się podejście poznawczo-behawioralne, psychodynamiczne lub integracyjne. Każde z nich opiera się jednak na bezpiecznej relacji i uważnym dialogu.

Sesje psychoterapii odbywają się zazwyczaj raz w tygodniu i trwają około 50 minut. W trakcie spotkań rozpoznajesz swoje emocje, przekonania i reakcje. W niektórych nurtach będziesz analizować swoją przeszłość i wpływ relacji z ważnymi osobami. W innych zaś skupisz się na teraźniejszości i sposobach radzenia sobie. Najważniejsze, aby proces przebiegał w Twoim tempie. Nie musisz opowiadać wszystkiego od razu ani w określony sposób.

Badania pokazują, że skuteczność psychoterapii nie tyle zależy od nurtu, co od jakości relacji terapeutycznej. Ta wyjątkowa więź opiera się na poczuciu zaufania, empatii i zrozumieniu. Psychoterapia stanowi spotkanie z drugim człowiekiem i samym sobą.

Co dzieje się w mózgu podczas psychoterapii?

Podczas psychoterapii obserwuje się głęboką pracę mózgu, który zaczyna tworzyć nowe ścieżki, łączyć ze sobą neurony i goić rany z przeszłości. Dzięki neuroplastyczności tego narządu możliwa staje się zmiana, nawet gdy Twoje życie składa się z bólu i zakorzenionych przekonań.

Działanie psychoterapii na mózg ma charakter neurobiologiczny. Zarówno terapia poznawczo-behawioralna, jak i psychodynamiczna czy EMDR prowadzi do realnych i mierzalnych zmian w funkcjonowaniu układu nerwowego.

Naukowcy obserwują wyraźne zmiany w mózgu podczas terapii. Zachodzą one m.in. w ciele migdałowatym, hipokampie i korze przedczołowej. Wspomniane obszary odpowiadają za regulację emocji, pamięć i podejmowanie decyzji.

Wpływ psychoterapii na mózg objawia się:

• obniżeniem reaktywności na bodźce stresowe;

• poprawie samokontroli emocjonalnej;

• zwiększeniu aktywności w obszarach związanych z refleksją i samowspółczuciem.

Stwierdzono, że proces terapeutyczny może przestroić sieci neuronalne, które wcześniej odpowiadały za schematyczne i szkodliwe reakcje.

Jakie korzyści daje psychoterapia?

Choć psychoterapia nie daje natychmiastowych rezultatów, z czasem pozwala zakwitnąć temu, co pozostawało ukryte pod warstwą cierpienia, lęku czy wstydu. Nie jest to cudowne rozwiązanie, lecz proces, który krok po kroku prowadzi do wewnętrznej równowagi. Dzięki niemu możesz wreszcie spojrzeć na siebie z większą łagodnością. 

Korzyści psychoterapii są wielowymiarowe i nie zawsze można je od razu uchwycić. Wśród nich wymienia się:

• zmniejszenie objawów depresji;

• redukcję lęku;

• osłabienie napięcia emocjonalnego;

• głębsze zrozumienie siebie;

• poprawę relacji z innymi;

• większą odporność emocjonalną.

Psychoterapia znacząco wpływa na funkcjonowanie mózgu. Aktywuje obszary odpowiedzialne za regulację emocji i podejmowanie decyzji.

Wielu pacjentów podkreśla, że dzięki terapii uczy się mówić o emocjach i je przeżywać, unikając poczucia winy czy zagubienia. Ponadto pojawiają się u nich efekty psychoterapii w postaci większej samoświadomości, umiejętności stawiania granic i poczucia sprawczości. Co ważne, korzyści te utrzymują się dłużej niż przy klasycznym leczeniu farmakologicznym.

Zastanawiasz się, czy psychoterapia działa? Tak, potwierdzają to zarówno osobiste historie wielu pacjentów, jak i setki badań naukowych. Psychoterapia charakteryzuje się wysoką skutecznością w leczeniu zaburzeń psychicznych. Prowadzi również do poprawy dobrostanu i samopoczucia. Jej efektywność wypada porównywalnie z leczeniem farmakologicznym, a w przypadku depresji i zaburzeń lękowych jest nawet wyższa.

Psychoterapia nie da Ci gotowych recept, lecz nauczy Cię samemu budować swoje życie od nowa. Choć ta zmiana często pozostaje niewidoczna dla oka, stanowi najcenniejszą inwestycję w siebie.

Rodzaje psychoterapii i ich wpływ na pracę mózgu

Psychoterapia przypomina podróż różnymi szlakami. Każdy z nich prowadzi do lepszego poznania siebie, ale różni się sposobem dojścia do celu. Nie istnieje jedna uniwersalna droga, ponieważ ludzie mają różne potrzeby, doświadczenia i sposoby przeżywania. W związku z tym ważne jest, aby terapeuta dobrał nurt zgodny z Twoim wewnętrznym rytmem. Pamiętaj, że różne rodzaje psychoterapii oferują odmienne podejście do rozumienia problemów i wprowadzania zmian. Łączy je realny wpływ na mózg i funkcjonowanie psychiczne.

Najczęściej stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną (CBT). Koncentruje się ona na identyfikowaniu i modyfikowaniu negatywnych wzorców myślenia czy zachowania. Badania pokazują, że sesje w nurcie CBT prowadzą do trwałych zmian w korze przedczołowej i ciele migdałowatym. Wspomniane obszary mózgu odpowiadają za regulację emocji. Psychoterapia poznawczo-behawioralna uczy Cię nowych i bardziej adaptacyjnych reakcji, co przekłada się na dobrostan psychiczny.

Terapia psychodynamiczna sięga natomiast głębiej. Bierze pod lupę nieświadome konflikty, doświadczenia z dzieciństwa i ważne dla Ciebie relacje. Choć jest mniej ustrukturyzowana niż CBT, wywiera trwały wpływ na mózg. Badania neuroobrazowe pokazują, że regularna praca w tym nurcie prowadzi do zmian w sieciach neuronalnych. Odpowiadają one za przetwarzanie emocji, pamięć autobiograficzną i poczucie tożsamości. 

Inne rodzaje psychoterapii, takie jak systemowa, humanistyczno-egzystencjalna czy integracyjna, także przynoszą pozytywne efekty. Przyczyniają się do redukcji objawów i poprawy ogólnej jakości życia. Wszystkie podejścia łączy to, że wykorzystują neuroplastyczność mózgu, czyli jego naturalną zdolność do zmiany pod wpływem doświadczeń. Psychoterapia nie tylko porządkuje Twoje emocje, ale też buduje nowe ścieżki w umyśle, które wspierają rozwój, zdrowie i odporność psychiczną.

Ile trwa psychoterapia i kiedy widać efekty?

Interesuje Cię, ile trwa psychoterapia? To zrozumiałe, że liczysz na szybkie ukojenie i wzrost jakości życia. Pamiętaj jednak, że ta forma wsparcia nie daje natychmiastowych rezultatów. Długość terapii zależy od:

• rodzaju trudności, z którymi się zmagasz;

• nurtu terapeutycznego, w jakim pracuje specjalista;

• Twojej motywacji;

• jakości relacji z terapeutą.

W nurcie poznawczo-behawioralnym terapia może obejmować cykl kilku lub kilkunastu spotkań. Z kolei w podejściu psychodynamicznym lub integracyjnym czas trwania terapii psychologicznej bywa dłuższy. Często liczy się go w miesiącach lub latach, zwłaszcza gdy dotyczy głęboko zakorzenionych schematów czy traumatycznych doświadczeń.

Ciekawi Cię, kiedy widać efekty psychoterapii? Czasem już po kilku sesjach pojawia się ulga. Jest ona niczym pierwszy promień światła po długim okresie emocjonalnej ciemności. Pamiętaj jednak, że na trwałą poprawę potrzebujesz czasu, ponieważ umysł nie zmienia się natychmiast. 

Postęp nie zawsze jest liniowy. Czasem wiąże się z chwilowym pogorszeniem nastroju, gdy bolesne wspomnienia zaczynają wypływać na powierzchnię. Najważniejsze, abyś nie przerywał/-a terapii w trudnych momentach, lecz dał/-a sobie przestrzeń na dojrzewanie zmiany.

Bibliografia

1. DeRubeis, R. J., Siegle, G. J., & Hollon, S. D. (2008). Cognitive therapy versus medication for depression: Treatment outcomes and neural mechanisms. Nature Reviews Neuroscience, 9(10), 788–796. 

2. Linden, D. E. J. (2006). How psychotherapy changes the brain—the contribution of functional neuroimaging. Molecular Psychiatry, 11(6), 528–538. 

3. Mayberg, H. S. (2003). Modulating dysfunctional limbic-cortical circuits in depression: Towards development of brain-based algorithms for diagnosis and optimised treatment. British Medical Bulletin, 65(1), 193–207. 

4. Buchheim, A., Viviani, R., Kessler, H., Kächele, H., Cierpka, M., Roth, G., George, C., Kernberg, O. F., Bruns, G., & Taubner, S. (2012). Changes in prefrontal-limbic function in major depression after 15 months of long-term psychotherapy. PLoS ONE, 7(3), e33745.

5. Rubio-Aparicio, M., Marín-Martínez, F., Sánchez-Meca, J., & López-López, J. A. (2018). A methodological review of meta-analyses of the effectiveness of clinical psychology treatments. Behavior Research Methods, 50(5), 2057–2073.