Czym jest depresja? Objawy, przyczyny i skuteczne metody leczenia

Wbrew obiegowej opinii, depresja nie jest chwilowym smutkiem i stanem przygnębienia. Stanowi poważne zaburzenie, które wpływa na całe Twoje życie. Niekiedy uniemożliwia pracę, naukę czy wychowywanie dzieci. Co to jest depresja w ujęciu klinicznym, jakie daje objawy i jak skutecznie ją leczyć? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w naszym artykule.

Pexels

Czym jest depresja? Definicja i podstawowe informacje

Depresja jest jak zgaszone światło w dobrze znanym pokoju. Niby wszystko znajduje się na swoim miejscu, jednak trudno poruszać się po pomieszczeniu, unikając potknięć. Czym jest depresja z perspektywy psychologicznej? Określa się ją jako zaburzenie nastroju, które wpływa na myślenie, emocje i codzienne funkcjonowanie. Tej chorobie towarzyszy utrata energii, obniżony nastrój, trudności z koncentracją i brak odczuwania radości. Zgodnie z definicją depresji, symptomy muszą utrzymywać się przez co najmniej 2 tygodnie i znacząco wpływać na życie osoby dotkniętej tym zaburzeniem.

Pamiętaj, że depresja nie jest oznaką słabości ani brakiem silnej woli. Stanowi reakcję psychiki i organizmu na przeciążenie emocjonalne, traumatyczne doświadczenia lub zaburzenia w neuroprzekaźnictwie. Może mieć wiele twarzy. Niekiedy przyjmuje postać apatii, rozdrażnienia, wewnętrznej pustki czy poczucia winy. Depresja bardzo często podkopuje poczucie własnej wartości i zaburza relacje z innymi ludźmi.

Depresja Cię nie definiuje. Świadczy o tym, że zmagasz się z trudnościami emocjonalnymi. Gdy zostanie właściwie rozpoznana, możesz otrzymać odpowiednie wsparcie i wyjść z mroku.

Objawy depresji – jak rozpoznać pierwsze sygnały?

Depresja nie zawsze pojawia się nagle wskutek traumatycznych wydarzeń. Niekiedy przypomina powoli zapadający zmrok. Niezauważalnie odbiera jasność codziennym sprawom, aż pewnego dnia nie potrafisz przypomnieć sobie, jak wyglądał poranek pełen nadziei. Pierwsze objawy depresji są zazwyczaj subtelne. Obejmują:

• obojętność wobec rzeczy, które kiedyś Cię cieszyły;

• uczucie ciągłego zmęczenia;

• trudności z koncentracją;

• wycofanie z kontaktów społecznych. 

Specjaliści dzielą symptomy depresji na emocjonalne, poznawcze, somatyczne i behawioralne. Wśród najczęściej spotykanych wymienia się:

• utrzymujący się obniżony nastrój;

• anhedonię, czyli brak odczuwania przyjemności;

• zaburzenia snu i apetytu;

• poczucie winy;

• niskie poczucie własnej wartości;

• myśli samobójcze. 

Każdy z tych objawów może występować osobno. Ich kumulacja, która trwa co najmniej 2 tygodnie, stanowi podstawę do rozpoznania depresji.

Zastanawiasz się, jak rozpoznać depresję, zanim zdąży się zakorzenić? Klucz do sukcesu stanowi uważność na siebie i bliskich. Osoba w depresji może sprawiać wrażenie, że „radzi sobie”, choć w środku toczy cichą walkę o przetrwanie. W związku z tym nie lekceważ niepokojących sygnałów, które odbiegają od jej dotychczasowego sposobu funkcjonowania.

Pamiętaj, że rozpoznanie objawów depresji nikogo nie stygmatyzuje. Umożliwia natomiast podjęcie leczenia, które przynosi ulgę i redukcję objawów. Jeśli szybko zauważysz pęknięcie w ścianie, naprawisz je, zanim dom zacznie się chwiać.

Rodzaje depresji – od depresji sezonowej po ciężką

Czy wiesz, że depresja nie zawsze wygląda tak samo? Przypomina kalejdoskop cieni, które układają się w różne obrazy, zależnie od źródła bólu, jego głębokości i sposobu, w jaki się objawia. Współczesna psychiatria wyróżnia kilka rodzajów depresji. Każdy z nich niesie inny ciężar i wymaga odmiennego podejścia terapeutycznego.

Depresja sezonowa

Bardzo często spotyka się depresję sezonową (SAD). Ta pojawia się cyklicznie, zwykle w okresie jesienno-zimowym, gdy dostęp do światła dziennego jest ograniczony. Manifestuje się apatią, sennością, spadkiem energii i nastroju. Choć mija wraz z nadejściem wiosny, wywiera poważny wpływ na życie codzienne.

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa dotyka nie tylko kobiety, które niedawno urodziły dziecko, ale również ich partnerów. Jest to stan głębokiego smutku, lęku i poczucia winy, który odbiera radość z rodzicielstwa. Może też zagrażać więzi z dzieckiem.

Depresja lekooporna

Z kolei depresja lekooporna przysparza sporo trudności w leczeniu. Nie reaguje bowiem na co najmniej 2 różne leki przeciwdepresyjne stosowane w odpowiednich dawkach i czasie. Wymaga specjalistycznego podejścia, które często łączy farmakoterapię z psychoterapią.

Depresja ciężka

Natomiast depresja ciężka całkowicie paraliżuje codzienne funkcjonowanie. Towarzyszą jej zaburzenia snu, utrata zainteresowań, głęboka rozpacz, zaburzenia odżywiania i myśli samobójcze. Wymaga natychmiastowej interwencji i opieki psychiatrycznej.

Depresja endogenna

Kiedy choroba ma podłoże biologiczne i nie wynika z bieżących wydarzeń życiowych, mówi się o depresji endogennej. Jej leczenie opiera się głównie na farmakoterapii, która poprawia biochemię mózgu. 

Depresja maskowana

Osoby, które cierpią na depresję maskowaną, często nie zdają sobie sprawy ze swojego problemu. Choroba daje u nich objawy somatyczne, takie jak ból głowy, brzucha czy przewlekłe zmęczenie. Wspomniane symptomy mogą zmylić lekarzy i opóźnić prawidłową diagnozę.

Zrozumienie, że depresja ma wiele obliczy, odgrywa kluczową rolę. Pozwala uzyskać trafną diagnozę i spojrzeć ze współczuciem na osobę, która zmaga się z zaburzeniem nastroju.

Skąd się bierze depresja? Przyczyny i czynniki ryzyka

Depresja nie pojawia się znikąd. Przypomina pęknięcie w szkle, które z pozoru jest niewielkie, ale z czasem rozszerza się, aż w końcu obejmuje całość. Zastanawiasz się, dlaczego powstaje depresja? Przyjrzyj się sieci powiązań między biologią, psychiką a środowiskiem.

Jedną z najczęstszych przyczyn depresji są zaburzenia neuroprzekaźnictwa. U osób, które cierpią na zaburzenia nastroju, często stwierdza się niedobory serotoniny, dopaminy i noradrenaliny. Wpływają one na nastrój, sen i motywację. Czynniki genetyczne również odgrywają istotną rolę. Osoby, których krewni zmagali się z depresją, mają wyższe ryzyko jej wystąpienia.

Specjaliści zwracają też uwagę na czynniki ryzyka depresji, które wiążą się z doświadczeniami życiowymi. Wśród nich wymienia się m.in.:

• utratę bliskiej osoby;

• przemoc;

• zaniedbanie emocjonalne;

• przewlekły stres;

• wypalenie zawodowe.

Ponadto wykazano, że wczesne doświadczenia traumatyczne wpływają na rozwój struktur mózgu, które odpowiadają za regulację emocji. Zwiększają zatem podatność na depresję w dorosłym życiu.

Dużo mówi się również o wpływie czynników społecznych. Izolacja, dyskryminacja, brak wsparcia i nieustanna presja osiągnięć sprzyjają depresji. Nastrój mogą obniżać także choroby przewlekłe, zaburzenia hormonalne i niedobory witamin.

Jak widzisz, nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, skąd się bierze depresja. Jest to bowiem złożony proces, w którym wiele drobnych pęknięć może ostatecznie doprowadzić do załamania. 

Leczenie depresji – jakie metody są najskuteczniejsze?

Obecnie uważa się, że najlepsze rezultaty przynosi połączenie psychoterapii i farmakoterapii w leczeniu depresji. Zastosowanie obu metod zwiększa szanse na trwałą poprawę i zapobiega nawrotom zaburzeń nastroju.

Korzystając z psychoterapii w leczeniu depresji, lepiej zrozumiesz źródła cierpienia, wzorce myślenia i mechanizmy obronne, które utrwalają obniżony nastrój. Istnieją różne nurty, w których specjalista wykorzystuje odmienne narzędzia. Za najlepiej przebadaną i skuteczną uchodzi terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu depresji. Ta koncentruje się na zmianie Twoich negatywnych schematów myślenia i nauce nowych strategii radzenia sobie. W przypadku depresji łagodnej i umiarkowanej niekiedy wystarcza sama terapia poznawczo-behawioralna.

W cięższych przypadkach najpierw wdraża się farmakologiczne leczenie depresji. Polega ono na stosowaniu leków przeciwdepresyjnych. Najczęściej pacjenci przyjmują antydepresanty, które są zaliczane do selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Poprawiają one funkcjonowanie układów neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój. Pamiętaj, że leki na depresję nie działają natychmiast. Ich skuteczność zazwyczaj można ocenić dopiero po kilku tygodniach.

Nie każdy reaguje na terapię w ten sam sposób. Jej skuteczność zależy od wielu czynników, w tym m.in. od:

• rodzaju depresji;

• nasilenia objawów;

• historii życia pacjenta;

• gotowości chorego do współpracy ze specjalistą.

Najlepsze rezultaty przynosi indywidualne podejście, empatyczny kontakt z lekarzem i gotowość do eksploracji różnych metod leczenia depresji. Niektóre z nich są mniej oczywiste, ale mogą przynieść pożądane rezultaty.

Leczenie depresji rozpoczyna się od decyzji, że chcesz skorzystać z profesjonalnej pomocy, aby podnieść jakość swojego życia. Choć objawy zaburzeń nastroju nie znikną od razu, z czasem staną się mniej dokuczliwe.

Jak pomóc osobie z depresją? Wsparcie bliskich ma znaczenie

Depresja potrafi odizolować Cię od radości i relacji. Między Tobą a resztą świata stoi niewidzialna szyba. Pomoc w depresji często zaczyna się od empatycznej obecności drugiego człowieka, który nie ocenia, tylko trwa u Twojego boku.

Zastanawiasz się, jak pomóc osobie z depresją? Pamiętaj, aby nie dawać jej gotowych rozwiązań, lecz budować poczucie bezpieczeństwa i zrozumienia. Słowa: „jestem przy tobie” mogą być znacznie cenniejsze niż rady czy próby rozweselenia. Wsparcie dla osoby z depresją znacząco wpływa na skuteczność leczenia i zmniejsza ryzyko nawrotów.

Nie musisz być specjalistą, by nieść pomoc. Wystarczy, że okażesz bliskiej osobie czułość, uważność i jej wysłuchasz. Zachęcaj ją do kontaktu ze specjalistą, ale nie wywieraj presji. Jeśli chory zdecyduje się skorzystać z profesjonalnej pomocy, pójdź z nim do lekarza lub terapeuty. Pomagając osobie z depresją, sam/-a możesz potrzebować wsparcia. Skorzystaj z niego, zanim pojawią się u Ciebie objawy wypalenia.

Pamiętaj, że depresja nie jest wyborem. Ta choroba wymaga leczenia i współczucia. Podaj rękę komuś, kogo wciąga wir trudnych emocji. Możesz mu pomóc wrócić na brzeg.

Bibliografia

1. Cipriani, A., Furukawa, T. A., Salanti, G., Chaimani, A., Atkinson, L. Z., Ogawa, Y., Leucht, S., Ruhe, H. G., Turner, E. H., Higgins, J. P. T., Egger, M., Takeshima, N., Hayasaka, Y., Imai, H., Shinohara, K., Tajika, A., Ioannidis, J. P. A., & Geddes, J. R. (2018). Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: A systematic review and network meta-analysis. The Lancet, 391(10128), 1357–1366.

2. Cuijpers, P., Karyotaki, E., Reijnders, M., & Ebert, D. D. (2019). Was Eysenck right after all? A reassessment of the effects of psychotherapy for adult depression. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 28(1), 21–30. 

3. Heim, C., & Nemeroff, C. B. (2001). The role of childhood trauma in the neurobiology of mood and anxiety disorders: Preclinical and clinical studies. Biological Psychiatry, 49(12), 1023–1039.

4. Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427–440. 

5. Melrose, S. (2015). Seasonal affective disorder: An overview of assessment and treatment approaches. Depression Research and Treatment, 2015, Article 178564.